Στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του Εργαστηρίου Μελέτης και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών οργανώθηκε αποστολή για επιστημονική, τεχνική και ανθρωπιστική βοήθεια στην Αϊτή, η οποία επλήγη από σεισμό 7.2R την Τρίτη, 12 Ιανουαρίου 2010.
Δημοσίευση με τα πρώτα επιστημονικά αποτελέσματα από το σεισμό της Αϊτής
H αποστολή είχε τους ακόλουθους στόχους:
1. Την διερεύνηση του σεισμοτεκτονικού και γεωδυναμικού πλαισίου της πλειόσειστης περιοχής, τον εντοπισμό των σεισμικών ρηγμάτων, τον συσχετισμό με τα σεισμολογικά δεδομένα και την διερεύνηση των γεωτεχνικών χαρακτηριστικών των γεωλογικών σχηματισμών.
2. Τον εντοπισμό και την χαρτογράφηση των συνοδών γεωδυναμικών φαινομένων και ιδιαίτερα των κατολισθήσεων, των καθιζήσεων, των ρευστοποιήσεων, των εδαφικών διαρρήξεων και των μεταθέσεων των ακτογραμμών, τα οποία παίζουν κυρίαρχο ρόλο στην εκδήλωση των καταστροφών.
3. Την διερεύνηση των αιτιών των καταστροφών στα κτίρια και στα έργα υποδομής, σε συνάρτηση με τις σεισμικές τεκτονικές παραμέτρους (απόσταση επίκεντρου, βάθος εστίας, μέγεθος σεισμού, μηχανισμό γένεσης, είδος ρήγματος, επιτάχυνση της σεισμικής κίνησης, κλπ.).
4. Την διερεύνηση της γεωγραφικής ανάπτυξης των σεισμικών εντάσεων και τον προσδιορισμό των παραγόντων που επέδρασαν στην κατανομή.
5. Την παροχή τεχνικής συνδρομής στους απεγκλωβισμούς και εν γένει στις διασωστικές προσπάθειες.
6. Την συνεργασία με την αποστολή του Ο.Η.Ε. και τις ξένες αποστολές βοήθειας και την συνδρομή σε θέματα διαχείρισης της βοήθειας.
7. Την συνεργασία για την παροχή βοήθειας με τα Υπουργεία Υποδομής και Υγείας της Αϊτής
Στην αποστολή συμμετείχαν οι Καθηγητές, Δρ. Ευθύμης Λέκκας, Καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής Εφαρμοσμένης Γεωλογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Δρ. Παναγιώτης Καρύδης, Ομότιμος Καθηγητής Αντισεισμικής Τεχνολογίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Η αποστολή διήρκησε μια εβδομάδα και τα αποτελέσματα θα παρουσιαστούν σε ειδική εκδήλωση.
Γενικά
Στις 12 Ιανουαρίου 2010 (4:53μ.μ τοπική ώρα) ισχυρός σεισμός μεγέθους (Μs) 7.2 έπληξε την Αϊτή. Το επίκεντρο του σεισμού εντοπίστηκε 20km ΔΝΔ από το κέντρο της πρωτεύουσας Port-au-Prince. Ο σεισμός είχε μικρό εστιακό βάθος (12km), εκδηλώθηκε κατά μήκος γνωστής, σεισμικά ενεργής ρηξιγενούς ζώνης διεύθυνσης Α-Δ και η σεισμική διάρρηξη διήρκησε περί τα 15 δευτερόλεπτα. Ακολούθησαν δεκάδες μετασεισμοί, οι οποίοι εκδηλώθηκαν στο δυτικό άκρο του σεισμογόνου ρήγματος, μεταξύ των οποίων ένας Μs 5.9, στις 5:00μ.μ τοπική ώρα και ένας Μs 5.5, στις 5:12μ.μ τοπική ώρα. Η μετασεισμική ακολουθία εξελίχθηκε ομαλά σε όλο το επόμενο χρονικό διάστημα, συμπεριλαμβάνοντας έναν ισχυρό μετασεισμό Ms 6.1 στις 20 Ιανουαρίου. Αμέσως μετά το σεισμό, το Κέντρο Προειδοποίησης Παλιρροϊκών Κυμάτων Βαρύτητας του Ειρηνικού (Pacific Tsunami Warning Center - PTWC), εξέδωσε σήμα για εκδήλωση θαλάσσιων σεισμικών κυμάτων (tsunamis), το οποίο αποσύρθηκε σύντομα. |
Σεισμοτεκτονική - Γεωτεκτονική
Το σεισμικό ρήγμα που προκάλεσε τη σεισμική ακολουθία, αποτελεί τμήμα συστήματος ενεργών διαρρήξεων που εκδηλώνονται στην ευρύτερη περιοχή των ορίων της τεκτονικής πλάκας της Καραϊβικής και της πλάκας της Βόρειας Αμερικής. Οι ρηξιγενείς αυτές δομές συνδυάζουν οριζόντια ολίσθηση και σύγκλιση, της τάξης των 20mm ανά έτος. Η συνιστώσα οριζόντιας ολίσθησης οφείλεται στην προς ανατολάς κίνηση της Καραϊβικής πλάκας, σε σχέση με την αντίστοιχη της Βόρειας Αμερικής. Στη Νήσο Εσπανιόλα, η σχετική κίνηση των δύο τεκτονικών πλακών επιτυγχάνεται μέσω δύο βασικών ρηξιγενών ζωνών: (i) της Βόρειας Ρηξιγενούς Ζώνης (Septentrional Fault zone), η οποία εντοπίζεται κατά μήκος του βόρειου περιθωρίου της Νήσου και (ii) της Ρηξιγενούς Ζώνης Enriquillo-Plantain Garden (Enriquillo-Plantain Garden Fault zone), η οποία τέμνει το νότιο τμήμα του νησιού και εκτείνεται ως τη Τζαμάικα. Η χωρική κατανομή και τα γεωμετρικά, κινηματικά και δυναμικά χαρακτηριστικά της σεισμικής ακολουθίας υποδεικνύουν δραστηριοποίηση της Ρηξιγενούς Ζώνης Enriquillo-Plantain Garden (EPGFZ), η οποία χαρακτηρίζεται κυρίως από αριστερόστροφη οριζόντια μετατόπιση των εκατέρωθεν τεμαχών της.
Αν και η ρηξιγενής ζώνη Enriquillo-Plantain Garden (EPGFZ) δεν έχει προκαλέσει μεγάλο σεισμό εδώ και αρκετές δεκαετίες, πρόσφατες μετρήσεις GPS έδειχναν μετακινήσεις της τάξης των 8mm ανά έτος κατά μήκος της, αποδεικνύοντας τον τεκτονικά ενεργό χαρακτήρα της. Η EPGFZ στο παρελθόν εκδήλωσε αρκετούς ιστορικούς σεισμούς στη Νήσο Εσπανιόλα, όπως οι σεισμοί του 1615, 1673, 1684, 1691, 1751, 1761, 1770 και 1860. Το σεισμικό γεγονός του 1770 αναφέρεται ως "ο σεισμός του Port-au-Prince" και εκτιμάται ότι εκδηλώθηκε κατά μήκος του ίδιου ρήγματος με αυτό του σεισμού της 12ης Ιανουαρίου, με μεγαλύτερες όμως επιφανειακές διαρρήξεις και υπολογιζόμενο μέγεθος (Μ) 7.5.
Ο σεισμός της 12ης Ιανουαρίου 2010 προκλήθηκε από ρήγμα μήκους 36 km, γενικής διεύθυνσης Α-Δ, τμήμα της EPGFZ και η ολίσθηση κατά μήκος του προκάλεσε σημαντικές μεταβολές στο εντατικό πεδίο. Οι απότομες αλλαγές τάσεων σε ένα ρήγμα μετά από ένα σεισμό, είναι δυνατό να επηρεάσουν μικρότερα ρήγματα σε απόσταση μέχρι και διπλάσια του μήκους του σεισμογόνου ρήγματος και να προκαλέσουν αύξηση ή μείωση της πιθανότητας μελλοντικής τους διάρρηξής.
Όπως ήταν αναμενόμενο, το σεισμικό γεγονός ενεργοποίησε και γειτονικά, παράλληλα και μη ενιαία τμήματα ρηγμάτων και στις δύο άκρες του σεισμογόνου ρήγματος, ενώ η μετασεισμική ακολουθία στο δυτικό τμήμα της διάρρηξης επιβεβαίωσε αυτές τις εκτιμήσεις.
Είναι πολύ πιθανό, το σύνολο των ιστορικών σεισμών της EPGFZ να συνδέεται με φαινόμενα συσσώρευσης τάσεων μετά από μεγάλα σεισμικά γεγονότα του παρελθόντος. Πρόσφατες έρευνες (ΜΑΝΑΚΕR et al, 2008) αποδίδουν με αρκετή βεβαιότητα τους ιστορικούς σεισμούς του 1770 και του 1751 σε φαινόμενα συσσώρευσης τάσεων εξαιτίας της σχετικά μικρής χωρικής και χρονικής κατανομής τους. Με αποδοχή αυτής της ερμηνείας αυξάνεται η πιθανότητα εκδήλωσης μελλοντικών σεισμικών γεγονότων και στα δύο άκρα του ρήγματος, αν και δεν είναι δυνατό να προσδιοριστούν χρονικά.
Από την έρευνα πεδίου επιβεβαιώθηκε ότι η ρηξιγενής ζώνη Enriquillo-Plantain Garden είναι αυτή που ενεργοποιήθηκε και προκάλεσε τον σεισμό της 12ης Ιανουαρίου. Από τα δυτικά η ρηξιγενής ζώνη, στο χερσαίο τμήμα, διέρχεται από την παράκτια περιοχή νότια της πόλης Leogane, ακολουθεί με διεύθυνση Δ-Α την κοίτη του ποταμού Momance και στη συνέχεια την κοίτη του ποταμού Froide, νότια της πρωτεύουσας Port-au-Prince. Προς τα ανατολικά, ακολουθεί τις βόρειες υπώρειες του Massif de la Selle προς την πεδιάδα Cul-de-Sac, εισέρχεται στη λίμνη Azuel και τέλος καταλήγει στη λίμνη Enriquillo. Προς τα νοτιοανατολικά, ένα άλλο τμήμα της ρηξιγενούς ζώνης, το οποίο φαίνεται να μην ενεργοποιήθηκε, κάμπτεται και αποκτά νοτιοανατολική διεύθυνση προς τον κόλπο Neiba. Κατά μήκος της χερσαίας εμφάνισής της, το τμήμα της EPGFZ που ενεργοποιήθηκε έχει προκαλέσει καθοριστικές αλλαγές στο υδρογραφικό δίκτυο με : (i) εγκλωβισμό κλάδων κατά θέσεις (ii) συστηματικές αλλαγές στη διεύθυνση των ρεμάτων του (iii) ασύμμετρη κατανομή των κλάδων του στα εκατέρωθεν ρηξιτεμάχη και (iv) μεγάλες μορφολογικές διαφοροποιήσεις.
H καταβύθιση της περιοχής είναι έντονα αντιληπτή από τα δέντρα και τις καλλιέργειες που προβάλλουν πλέον μέσα από την επιφάνεια των λιμνών.
Συνοδά Γεωδυναμικά Φαινόμενα
Επιπτώσεις
Οι ανθρώπινες απώλειες από τον σεισμό της Αϊτής υπερβαίνουν τις 200.000 (με πιθανό όριο τις 300.000), όπως ανακοινώθηκε στις 19 Ιανουαρίου από τον PAΗΟ (Pan American Health Organization) με αδρές εκτιμήσεις των δεδομένων του από τις πρώτες 5 ημέρες μετά τον σεισμό. Ο αριθμός των νεκρών ενδέχεται να αυξηθεί εξαιτίας της ύπαρξης υψηλής επικινδυνότητας εκδήλωσης επιδημικών εκρήξεων και επιδημιών στις συνθήκες υγειονομικές συνθήκες της περιοχής. Ειδικότερα παρατηρείται έλλειψη πόσιμου νερού και τροφίμων, διαβίωση της πλειονότητας του πληθυσμού στην ύπαιθρο ή σε πρόχειρους καταυλισμούς με έλλειψη συνθηκών υγιεινής, καθυστέρηση της συλλογής των σωρών των θυμάτων και του ενταφιασμού τους, ανύπαρκτες υποδομές δημόσιας υγείας και περιορισμένη πρόσβαση του πληθυσμού σε κέντρα ιατρικής περίθαλψης. Στις 20 Ιανουαρίου εξειδικευμένες επιστημονικές ομάδες εκτίμησαν το ρυθμό θανάτων σε 2.000 ανθρώπους ανά ημέρα εξαιτίας της έλλειψης ιατρικής φροντίδας και των μειωμένων δυνατοτήτων του ιατρικού προσωπικού να πραγματοποιήσει τις απαιτούμενες ιατρικές πράξεις και επεμβάσεις.
Ο πληθυσμός που επλήγη από το σεισμό σε πρωτογενές επίπεδο εκτιμάται σε περίπου 3,0×106 άτομα, επί συνόλου κατοίκων στη μείζονα περιοχή της πρωτεύουσας περί τα 4.0×106, ενώ η επιφάνεια της πλειόσειστης περιοχής που επλήγη με σημαντικές βλάβες (I ≥ VII) εκτιμάται σε 40×15km2.
Οι άστεγοι της πρώτης εβδομάδας εκτιμώνται ότι ανήλθαν σε περίπου 2.5×106 άτομα. Τα άτομα αυτά κατέλυσαν στα πεζοδρόμια και σε κεντρικούς δρόμους, διότι από εκεί μπορούσαν να περάσουν τα ελάχιστα φορτηγά με φαγητό και νερό. Όπου η βοήθεια μοιράζονταν από σταθμευμένα φορτηγά αυτοκίνητα, ή ελικόπτερα σε σταθερά σημεία, σημειώνονταν τραυματισμοί και απώλειες ζωών.
Τελικά, μικρό ποσοστό της βοήθειας αυτής έφθασε σ' αυτούς που είχαν ανάγκη. Άτομα που κατόρθωσαν με κίνδυνο της ζωής τους να αρπάξουν μια σχετικά σημαντική ποσότητα τροφής (π.χ. ένα τσουβάλι σιτάρι, ρύζι, καλαμπόκι, κ.α.), δεν μπόρεσαν να φθάσουν στον προορισμό τους.
Η διανομή των εφοδίων στους πληγέντες χρειάζονταν οργάνωση. Τα προϊόντα έφθαναν αλλά έπρεπε και να διανεμηθούν σε ολόκληρη την έκταση της πόλης και των περιχώρων. Υπήρχαν περιοχές δύσβατες, οι οποίες επί πλέον είχαν αποκλειστεί από τις κατολισθήσεις του εδάφους και τις καταρρεύσεις των κτιρίων.
Στα πεζοδρόμια υπήρχαν νεκρά σώματα σε αρχόμενη αποσύνθεση, σκουπίδια και περιττώματα ανθρώπων μαζί με άστεγους που ζητούσαν πάσης φύσεως βοήθεια, ορφανά παιδιά ημίγυμνα και ξυπόλυτα να παίζουν και να τρέχουν αδέσποτα, μαζί με διάφορα ζώα. Άτομα τραυματισμένα χωρίς ιατρική βοήθεια και άτομα που μόλις είχαν διασωθεί από τα ερείπια γεμάτα κίτρινη σκόνη. Εκεί αισθανόταν κανείς ότι τα όρια μεταξύ ζωής και θανάτου είναι δυσδιάκριτα.
Στα ίδια πεζοδρόμια και σε πολύ μεγάλη έκταση και πυκνότητα έβλεπε κανείς αυτοσχέδιους μικροπωλητές να πωλούν ό,τι μπορούσε κανείς να φανταστεί, όπως π.χ. μερικά πιάτα, κάποια κουζινικά, λίγα παλιά - μαραμένα φρούτα και χορταρικά, λίγα κάρβουνα, κομματάκια κρέας που επωλούντο χωρίς ζυγαριά κ.λπ.
Διαχείριση της Καταστροφής - Συμμετοχή της Διεθνούς Κοινότητας
Για τη διαχείριση της καταστροφής, η οποία προκλήθηκε από τον σεισμό των (Μs) 7.2 της 12ης Ιανουαρίου 2010, απαιτήθηκε διαφοροποίηση και προσαρμογή των ενεργειών ανταπόκρισης από τις αντίστοιχες ενέργειες και δράσεις (ΛΕΚΚΑΣ και συν, 2007) οι οποίες εφαρμόζονται διεθνώς σε μεγάλης κλίμακας καταστροφές και καταστάσεις σύνθετης έκτακτης ανάγκης (Complex emergencies). Στη διαχείριση καταστροφών οι οποίες απαιτούν τη συμβολή της διεθνούς κοινότητας, ο συντονισμός των ενεργειών είναι αρμοδιότητα της κυβέρνησης της πληγείσας χώρας σε συνεργασία με τους εκπροσώπους του ΟΗΕ. Ο σεισμός της Αϊτής είναι η μοναδική φυσική καταστροφή στην οποία το συντονισμό των ενεργειών διαχείρισης αναλαμβάνουν στρατιωτικές δυνάμεις άλλης χώρας ενώ προϋπάρχει ειρηνευτική και ανθρωπιστική δραστηριοποίηση και παρουσία του ΟΗΕ. Οι συνθήκες οι οποίες προϋπήρχαν της εκδήλωσης του σεισμού στην Αϊτή και συνέβαλαν στην ανάπτυξη κατάστασης σύνθετης έκτακτης ανάγκης είναι οι ακόλουθες:
Με την εκδήλωση του σεισμού οι προϋπάρχουσες συνθήκες διαμόρφωσαν μία κατάσταση σύνθετης έκτακτης ανάγκης με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
Οι συνθήκες αυτές κατέστησαν δύσκολη έως αδύνατη την άμεση πρόσβαση και συμμετοχή των φορέων της διεθνούς κοινότητας στη διαχείριση της καταστροφής, με αποτέλεσμα οι επιπτώσεις στον ανθρώπινο πληθυσμό να είναι ιδιαίτερα δυσμενείς. Σχετική ομαλοποίηση της κατάστασης και συντονισμός των απαιτούμενων ενεργειών επιτεύχθηκε μετά τις 27 Ιανουαρίου όταν τα μέλη του ΟΗΕ και οι στρατιωτικές δυνάμεις των Η.Π.Α. κατέστησαν ικανή τη διανομή της ανθρωπιστικής βοήθειας σε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι οι ανάγκες των πολιτών συνεχώς αυξάνονται, περισσότερο από την προσφερόμενη στο πεδίο βοήθεια.
Δημοσιεύσεις στον Τύπο
Φωτογραφικό Υλικό