Τη Δευτέρα 6 Απριλίου 2009 μία ισχυρή σεισμική δόνηση έπληξε την πόλη L’ Aquila (Κεντρικά Απέννινα, Ιταλία) και τα γύρω χωριά προκαλώντας εκτεταμένες ζημιές, περίπου 300 νεκρούς και περισσότερους από 1000 τραυματίες. Το μέγεθος υπολογίστηκε Mw=6.2 ή ML=5.8 (πηγή INGV) ή Mw=6.3 (USGS), ο δε μηχανισμός γένεσης δείχνει ότι πρόκειται για ένα κανονικό ρήγμα ΒΔ-ΝΑ (Β147o) διεύθυνσης και κλίσης περίπου 43^o προς τα ΝΔ. Ο σεισμός πρέπει να έλαβε χώρα σε ένα από τα ΒΔ-ΝΑ διεύθυνσης κανονικά ρήγματα, τα οποία αποτελούν τμήμα του μήκους 800km συστήματος κανονικών ρηγμάτων (Εικόνα 1a) μέσω των οποίων εκφράζεται ο εφελκυσμός στα Απέννινα όρη (Anderson and Jackson 1987, Roberts et al. 2002). Αυτά τα ρήγματα δημιουργούν ισχυρά σεισμικά γεγονότα το μέγεθος των οποίων κυμαίνεται από M=5.5 έως M=7.0. Τα ρήγματα στα Κεντρικά Απέννινα είναι τυπικά κανονικά ρήγματα με κίνηση κατά κλίση με μία μέση φορά ολίσθησης προς 222^o ± 4^o. Με βάση τα ιστορικά δεδομένα η πόλη της L’ Aquila έχει δοκιμαστεί τουλάχιστον από 3 σεισμούς στο παρελθόν (το 1349μ.Χ., 1461μ.Χ., και 1703μ.Χ.) που δημιούργησαν εντάσεις ΙΧ ή και μεγαλύτερες

Οι περισσότερες και μεγαλύτερες ζημιές παρατηρήθηκαν στην κοιλάδα Aterno (Εικόνα 2) που οριοθετείται στα βόρεια από τη ρηξιγενή ζώνη L’ Aquila. Πρόκειται για μία σύνθετη δομή ρηγμάτων μήκους 37km με διεύθυνση ΒΔ-ΝΑ και κλίση προς τα ΝΔ. Η δομή αυτής της ρηξιγενούς ζώνης είναι σύνθετη αφού αποτελείται από αρκετά τμήματα μερικά από τα οποία είναι αντιθετικά (κλίνουν προς τα ΒΑ) ως προς την κυρίως επιφάνεια που κλίνει προς τα ΝΔ (Εικόνα 5a). Δηλαδή, η παραμόρφωση της περιοχής εκφράζεται από τα επιμέρους ρήγματα (ομοθετικά και αντιθετικά) που συνθέτουν τη ρηξιγενή ζώνη L’ Aquila. Επομένως, η ρηξιγενής ζώνη χαρακτηρίζεται από το ότι η συνολική μετατόπιση κατανέμεται στα επιμέρους ρήγματα που την αποτελούν τα οποία τεμαχίζουν τόσο το δάπεδο όσο και την οροφή σε μικρότερα ρηξιτεμάχη.

Το πλέον πιθανό είναι ότι αυτός ο σεισμός ενεργοποίησε κάποιο από τα ρήγματα της ρηξιγενούς ζώνης L’Aquila που οριοθετεί το βόρειο τμήμα της κοιλάδας Aterno. Μία εικόνα από Envisat interferogram image που δόθηκε στη δημοσιότητα από ESA, INGV και την Πολιτική Προστασία της Ιταλίας δείχνει μία μέγιστη βύθιση περίπου 25cm στην περιοχή μεταξύ L’ Aquila και Fossa και ότι το τμήμα του ρήγματος που ενεργοποιήθηκε βρίσκεται ανατολικά της πόλης L’ Aquila και κοντά στο χωριό Paganica. Μερικά χιλιόμετρα πιο μακριά παρατηρήθηκαν επιφανειακές διαρρήξεις όπως αναφέρουν ερευνητές από το ISPRA και το INGV. Αθροιστικά το μήκος τους φθάνει τα 3km αν και κατά θέσεις τα ίχνη τους εξαφανίζονται και η μετατόπιση που παρουσιάζουν είναι της τάξης των μερικών εκατοστών.

Εικόνα 1	Εικόνα 2	Εικόνα 3	Εικόνα 4	Εικόνα 5
Εικόνα 6	Εικόνα 7	Εικόνα 8	Εικόνα 9

Η Εργασία υπαίθρου έλαβε χώρα (7-9 Απριλίου 2009) 24 ώρες μετά τον κύριο σεισμό προκειμένου να ελεγχθούν τα πιθανά γεωδυναμικά φαινόμενα που αναμένονταν από ένα τέτοιο ισχυρό σεισμό και να μελετηθεί το είδος και η μορφή των ζημιών. Παρατηρήθηκαν λίγες καταπτώσεις βράχων στα ΒΑ της ρηξιγενούς ζώνης L’ Aquila στο τμήμα της στο όρος Franco, όμως στην επιφάνεια του ρήγματος που αντιστοιχεί στη περίοδο μετά τους παγετώνες, δεν παρατηρήθηκαν στοιχεία επαναδραστηριοποίησης. (Εικόνα 4). Οι καταπτώσεις βράχων απαντούν στην οροφή του ρήγματος και πολύ κοντά στο ίχνος του ρήγματος περιοχή όπου δομείται από λατυποπαγή παγετώδους προέλευσης (Εικόνα 4).

Επιπλέον, τα χωριά Camarda, Barisciano, Caportsiano, τα οποία είναι θεμελιωμένα στην οροφή των ρηγμάτων L’ Aquila και Campo Imperatore επίσης χαρακτηρίζονται από μικρής σημασίας ζημιές, όμως, τα χωριά που βρίσκονται στο εσωτερικό της κοιλάδας Aterno, υπέστησαν σημαντικές ζημιές.. Πιο συγκεκριμένα το χωριό Onna υπέστη τις πιο σοβαρές ζημιές (πολλές καταρρεύσεις) και επομένως αποτελεί το μακροσεισμικό επίκεντρο (Εικόνα 8). Κοντά στα χωριά Onna και Fossa παρατηρήθηκαν δευτερογενείς διαρρήξεις το μήκος των οποίων είναι αρκετές δεκάδες μέτρα (Εικόνα 3, Εικόνα 6, Εικόνα 7). Αυτές οι διαρρήξεις έχουν διεύθυνση ΒΔ-ΝΑ (150o ±20o) δηλαδή έχουν διεύθυνση παράλληλη με το ρήγμα του μηχανισμού γένεσης του σεισμού και τα τμήματα της ρηξιγενούς ζώνης L’ Aquila, κάτι που σημαίνει ότι έχουν στενή σχέση με το γεγονός. Όπως προαναφέρθηκε, οι διαρρήξεις έχουν μήκος μερικές δεκάδες μέτρα, ορισμένες από αυτές είναι χαίνουσες με άνοιγμα μέχρι 30cm, παρατηρήθηκαν δε κοντά στις όχθες του ποταμού Aterno, στα τεχνητά κατασκευασμένα προστατευτικά αναχώματα (Εικόνα 6) και στο οδικό δίκτυο. Οι περισσότερες από αυτές τις διαρρήξεις είναι επιμήκεις αλλά και εγκάρσιες στο οδικό δίκτυο και παρουσιάζουν μετατόπιση μερικών εκατοστών (έως 6cm) τόσο κατά την κατακόρυφη όσο και κατά την οριζόντια έννοια Επίσης, παρατηρήθηκαν διαρρήξεις σε ένα χωματόδρομο που ενώνει τα χωριά Onna και Fossa έχουν δε και αυτές διεύθυνση ΒΔ-ΝΑ (Εικόνα 7b).

Οι κάτοικοι του χωριού μας πληροφόρησαν ότι μερικές από αυτές τις διαρρήξεις δημιουργήθηκαν και κάποιες άλλες επιμηκύνθηκαν με τον κύριο μετασεισμό (Mw=5.6) που έγινε στις 8 Απριλίου 2009. Αναμένεται να υπάρχουν και αρκετές άλλες διαρρήξεις κοντά στην επικεντρική περιοχή. Πρέπει να σημειωθεί ότι ενώ έχουν παρατηρηθεί πολλές παλαιο-κατολισθήσεις τεκτονικής προέλευσης και πλειστοκαινικής ηλικίας που σχετίζονται με την ρηξιγενή ζώνη L’ Aquila, δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές κατολισθήσεις από άποψη αριθμού αλλά και μεγέθους. Σημαντικές καταπτώσεις βράχων παρατηρήθηκαν στο νότιο περιθώριο του χωριού Fossa τα απότομα πρανή του οποίου δομούνται από ασβεστόλιθους.

Η πλειοψηφία των ζημιών στα χωριά σχετίζεται με το ότι τα περισσότερα κτίρια είναι παλαιά και κτισμένα με πέτρα (Εικόνα 8). Όμως, στην πόλη της L’ Aquila αρκετά νέα κτίρια κατέρρευσαν ή υπέστησαν πολύ σημαντικές ζημιές (Εικόνα 9), κάτι που δείχνει ότι η κακή ποιότητα κατασκευής δεν μπορεί να αποτελεί το μόνο λόγο της πρόκλησης ζημιών. Σε αρκετές νέες πολυκατοικίες κατέρρευσε η τοιχοποιία κυρίως στο ισόγειο και τον πρώτο όροφο στους οποίους προφανώς ασκήθηκαν μεγαλύτερες τάσεις από ότι στους υπόλοιπους. Η ιζηματογενής λεκάνης της L’ Aquila χαρακτηρίζεται από προβληματικές εδαφικές συνθήκες. Η λεκάνη έχει πληρωθεί με λιμναία ιζήματα πάχους λίγων εκατοντάδων μέτρων, τα οποία επικάθονται ασύμφωνα του υποβάθρου (Blumetti et al. 2002), κάτι που σύμφωνα με τους De Luca et al. 2005 προκαλεί σημαντική ενίσχυση στην εδαφική κίνηση σε χαμηλές συχνότητες. Αυτή η ενίσχυση οφείλεται κυρίως στο πάχος των λιμναίων ιζημάτων το οποίο μπορεί επίσης να εξηγήσει την αντίφαση μεταξύ των υψηλότερων ζημιών συγκρινόμενες με τα σχετικά λιγότερα και μικρότερης έκτασης και έντασης γεωδυναμικά φαινόμενα (διαρρήξεις, κατολισθήσεις, καταπτώσεις βράχων) που παρατηρήθηκαν. Τα τελευταία θα πρέπει να ληφθούν υπόψη από τις τοπικές αρχές για τον μελλοντικό σχεδιασμό, διότι το δυναμικό των ρηγμάτων της περιοχής έχει τη δυνατότητα να δώσει σεισμό μεγαλύτερο από τον πρόσφατο Mw=6.2.

English Version (pdf)

Φωτογραφικό Υλικό